گردشگری و مأنوس بودن با طبیعت از دیرباز در فرهنگ مردم کشور ما مرسوم بوده و مردم ما احترام زیادی برای این مهم قائل بودهاند.
گردشگری، تأثیرات مثبت و منفی بیشماری بر محیط زیست دارد. گرچه به نظر میرسد که تأثیرات منفی آن بیشتر باشد بخصوص اگر شیوه سفرها به همین روند فعلی خود ادامه یابد.
منظور از ادامه روند فعلی، صحنههای ناخوشایندی از پراکنش زباله در طبیعت و آبهای جاری است که امروزه شاهد آن هستیم.
آنچه مبرهن است اینکه اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست صرفاً شامل این مورد نیست و موارد متعددی از جمله: شکستن درختها، روشن کردن آتش در جاهای پراکنده، آلودگی منابع آب و در نهایت به خطر افتادن تنوع زیستی در مناطق است که سبب تشدید مشکلات جدی در محیط زیست میگردد.
یکی از نظریههای مهم مدیریت محیط زیست اثبات میکند که اثرات منفی گردشگری زمانی رخ میدهد که سطح استفاده بازدیدکنندگان بیشتر از توانایی محیط باشد.
شایان ذکر است تأثیرات گردشگری بر محیط زیست در سالهای اخیر توجه زیادی را در دنیا و به تبع آن در ایران به خود جلب کرده است. راهکاری که برای کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست ارائه میشود اشاعه و تأکید بر گردشگری پایدار است.
گردشگری پایدار به مفهوم ساده یعنی تصور کنیم در محلی به مهمانی دعوت شدهایم و اجازه نداریم دکوراسیون منزل میزبان را به هم بریزیم یا آلودگی ایجاد کنیم، حتی میشود مسئولانهتر رفتار کرد و با پاکسازی قسمتی از آلودگیهای ایجاد شده توسط گردشگران قبلی به بهتر شدن شرایط محیط زیست منطقه کمک کرد.
این گردشگری مسئولانه می تواند با اشتراکگذاری در شبکههای اجتماعی به آموزش، فرهنگسازی و اشاعه رفتارهای مثبت ختم شود.
سفر و گردشگری مدتها است که به بخش مهمی از زندگی بشر تبدیل شده است و اجتنابناپذیر به نظر میرسد، اما ما به عنوان افرادی علاقهمند به گردشگری نقش مهمی در کاهش تأثیرات منفی آن بر طبیعت داریم، برای اینکه تأثیرات اکولوژیکی خود را بر مقصدهای گردشگری کمتر کنیم، سفر مسئولانه را یاد بگیریم و تأثیرات خود بر محیط زیست را به حداقل برسانیم.
اگر معنی گردشگری مسئولانه را به درستی بدانیم، خواهیم دید که منظور تنها “گردشگر مسئول” نیست! بلکه در “گردشگری مسئولانه” تمامی عوامل حاضر در صنعت گردشگری مورد خطاب قرار میگیرند. پس در گردشگری مسئولانه، دولت، مسئولین، گردشگران و حتی مردم بومی دخیل هستند و هر کس باید نقش خود را ایفا کند.
اخیراً یکی از دوستان که در دو بازه زمانی متفاوت به آبشار مارگون سفر داشته در این خصوص توضیحاتی داشت که قابل توجه بود. به طور مثال: دهیاری از خودروها هزینه ورودی دریافت میکرد و از بودجه حاصله برای بهبود خدمات در طول مسیر آبشار استفاده مینمود، در طول مسیر سطلهای جمعآوری زباله نصب شده بود و محل کمپ در خارج از حریم آبشار در نظر گرفته شده بود. هر چند تمام این اقدامات منجر به بهبود صد در صد شرایط گذشته نگردیده اما به صورت نسبی و محسوس تأثیرات مثبت اقدامات صورت گرفته مشهود بوده است.
به طور مسلم در صورت ایفای نقش گردشگران شرایط مطلوب حاصل خواهد گردید. به امید روزی که هر یک از ما در جایگاه خود چه گردشگر، چه بومی و چه مسئول دولتی بتوانیم به اصول گردشگری مسئولانه پایبند بمانیم.
منتشر شده در شماره ۱۶۹ نشریه روشنفکری – ۲۷ مردادماه ۱۴۰۳
