در روزگاری که اغلب مردم به دنبال کاری هستند که بیشترین سود را داشته و پول روی پولشان بیاورد عده‌ای متواضعانه بر سر عهد خویش با علاقه خود به هنر این مرز و بوم ماندند و با چنگ و دندان با در میان انبوهی از مشکلات سعی در حفظ آن دارند.
خانم شهامت یکی از این افراد است که در گفت‌وگو با ایسنا این گونه خود را معرفی می‌کند: ماندانا شهامت، متولد ۵۲ هستم و به هنرسیس‌بافی و زیورآلات پته مشغولم.
در ابتدا در خصوص سیس بافی برایم توضیح می‌دهد و می‌گوید: درخت نخل سالی یک مرتبه هرس می‌شود که به گویش محلی به آن “گراز دادن” یا “حرص کردن” می گویند. درخت نخل الیافی دارد که به آن سی سی می گویند؛ این سی سی در هرس از درخت پایین انداخته می‌شود بعد از آن سی سی که پایین ریخته شده طناب محکم می‌بافند (باز در گویش محلی به آن “چیلوک” می گویند) که برای بستن خوشه‌های نخل ، بالارفتن از نخل استفاده می‌شود؛ همچنین در ساختن ارگ بم نیز از آن استفاده شده است.
خانم شهامت در ادامه می‌گوید: ایده‌ای به ذهنم رسید که با سی سی می‌توانیم کارهای فراتری انجام بدهیم به همین دلیل از سال ۸۵ بدون هیچ آموزشی شروع به یادگیری و ساختن صنایع‌دستی جدیدی با سی سی کردم و این یک شروع موفقیت آمیز بود.
وی ادامه می‌دهد: با دوندگی‌های فراوان در سال ۹۵ هنر سیس بافی با شماره ثبت ۱۳۶۹ به نام بم ثبت شد و اعتقاد دارم بم حرفی برای گفتن در این هنر دارد.
خانم شهامت به پارچه استبرق کنارش اشاره می‌کند و می‌گوید: درخت استبرق که به گویش محلی به آن “کرک” می گویند، به صورت خودرو در بم به عمل می‌آمده و از آن پارچه بسیار ظریف تولید می‌شده که تجار از کشورهای آسیایی برای خرید آن به ایران سفر می‌کردند تا برای دوخت لباس پادشاهان استفاده کنند اما متاسفانه الان دیگر رو به فراموشی رفته است؛ در حال حاضر کارگاه کوچکی در هندوستان است که پارچه استبرق را تولید می‌کند که پیشینه آن بسیار کمتر از بم است.
او همچنین به هنر تولید پارچه ابریشم اشاره می‌کند که آن هم رو به فراموشی رفته و می‌گوید نمی‌خواهم سیس بافی هم به این سرنوشت دچار شود.
خانم شهامت کار سیس را همانند تولد یک بچه بسیار ارزشمند می‌داند و می‌گوید: من چهارده سال در کنار این بچه زندگی کردم.
به دنبال راه‌اندازی کارگاه آموزشی در ارگ بم هستیم
این هنر مند بمی همچنین از راه اندازی کارگاه آموزشی در بم خبر می‌دهد و می‌گوید: با مدیریت پایگاه جهانی صحبت شده و قرار است کارگاه سیس بافی در ارگ بم جهت آموزش راه اندازی شود؛ این کار باعث می‌شود تا گردشگر ببیند تولید این صنایع دستی در بم است و با خیال آسوده خرید کند.
ما نیاز به حمایت مالی نداریم
از مشکلات صنعت گران بمی سؤال می‌کنم و می‌گوید: بعد از کرونا با مشکلات زیادی مواجه بودیم و ضربه سختی به تمامی صنوف از جمله گردشگری، صنایع‌دستی و خانه بومگردی وارد شد؛ امیدواریم بعد از کرونا گردشگری رونق بگیرد و ما شاهد گردشگران زیادی در بم باشیم.
او ادامه می‌دهد: تا کنون از جایی وام نگرفته و دست به زانوی خودم گرفتم؛ ما نیاز به حمایت مالی نداریم، نیاز به نگاه مهربانانه مسئولان داریم که از ما حمایت کنند و کارشکنی نکنند.
خانم شهامت در ادامه به مشکلات بیمه‌ای اشاره می‌کند و می‌گوید: عمده مشکلات بچه‌های این پاساژ بیمه است. بعضی از بچه‌ها بیمه صنایع دستی هستند که اخیراً اصناف آن‌ها را مجبور به بیمه خویش فرما کرده و چنانچه بیمه خویش فرما شوند باید هزینه بیشتری پرداخت کنند و همین امر باعث می‌شود صنعت گران از کار دلسرد شوند.
او ادامه می‌دهد: از دیگر مشکلات ما اجبار برای گرفتن جواز کسب است که این امر باعث می‌شود بیمه صنایع دستی قطع شود و می‌طلبد مسئولان در این خصوص رایزنی کنند تا صنعت گران تمایل بیشتری جهت کار صنایع دستی داشته باشند.
ما برای دکوراسیون نیستم، ما صنعتگر هستیم
خانم شهامت می‌گوید: از نمایشگاه‌هایی که در سطح کشور برگزار می‌شود دیر مطلع می‌شویم، هدف ما نمایشگاه در سطح شهر نیست چون ما در سطح شهر شناخته شده هستیم.
او به نمایشگاه‌های مناسبتی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: دربرنامه های مناسبتی بم از کارهای ما به عنوان دکوراسیون استفاده می‌کنند و ما باید چندین ساعت در فضای باز در سرما بنشینیم تا برنامه برگزار شود و تمام شود؛ ما برای دکوراسیون نیستیم ما صنعت گر هستیم.
این صنعتگر بمی در ادامه می‌گوید: نمایشگاه گردشگری که در بهمن ماه برگزار شد به ما اطلاع ندادند؛ اگر نمایشگاه گردشگری بوده چرا از بچه‌های صنایع دستی دعوت نکردند؟
او ادامه می‌دهد: در سال‌های قبل فقط از کارهای ما در نمایشگاه استفاده می‌شد که به صورت امانی گرفته و بعد خراب یا شکست شده تحویل ما می‌دادند؛ این یک ضربه به صنعت گر است. چرا نباید پکیجی از کارهای بچه تهیه کنند وبرای نمایشگاه استفاده کنند؟
تا یک‌جایی می‌شود برای دل کار کرد
صنعتگر بمی می‌گوید: بچه‌های گردشگری برای دلشان در این حوزه کار می‌کنند و می‌بینیم چه زحماتی را متحمل می شون اما تا یک جا می‌شود برای دل کار کرد؛ می‌بینیم همکار سفالکار ما به دلیل نداشتن جا برق سه فاز کار خود را به لنگر ماهان انتقال داد، این یک درد است چون این صنعت گر از سفال‌های بقایای ارگ قدیم استفاده کرده تا از صنعت چندین هزار سال در بم بگوید.
خانم شهامت که انگار دل پردردی دارد ادامه می‌دهد: در روز صنایع دستی ما توقع داشتیم با یک پیام دل مارا شاد کنند و نشان دهند به ما بها می‌دهند اما دریغ… .
او می‌گوید: یک حجره کوچک در خود ارگ بم دارم که دو سال به دلیل شرایط کرونا تعطیل بودیم؛ اخیراً از ما خواستند برای تمدید به کرمان برویم و پول کارشناسی بدهیم، جای ما که تغییر نکرده و حجره هم همان اندازه سال‌های قبل است چرا باید هرساله پول کارشناسی بدهیم؟
خانم شهامت ادامه می‌دهد: چرا بین ما و شهرهای همجوار که در مکان تاریخی کار می‌کنند باید تفاوت باشد و برای آن‌ها دوسال قرار داد را تمدید کنند؟
کمتر از ۱۰۰ از ۵۰۰ صنعت گر شهرستان بم بیمه هستند
جعفری، سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بم در این خصوص در گفت و گو با ایسنا بیان کرد: بیش از ۱۰ رشته صنایع‌دستی و ۵۰۰ صنعتگر فعال در شهرستان بم داریم که کمتر از ۱۰۰ نفر آن‌ها بیمه تأمین اجتماعی هستند.
وی افزود: مکاتبه‌ای با نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی در خصوص صنعتگران داشتیم تا بتوانند از طریق مجلس راهکاری برای بیمه فعالان صنایع دستی داشته باشند.
جعفری با اشاره به اینکه در فکر ایجاد یک بازارچه صنایع دستی در سطح وسیعی هستیم گفت: خانه صنایع‌دستی شهرستان بم با ساختمانی با زیربنای ۵۰۰ مترمربع آماده است فعالیت خود را با آموزش رشته‌هایی همچون گلیم‌بافی، پته‌دوزی، سفال‌گری، هنرهای چوبی، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و سراجی‌سنتی آغاز کند.
سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بم تاکید کرد: با ادامه‌دار شدن فعالیت‌های خانه صنایع دستی شهرستان بم، احیا و آموزش رشته‌های بومی این شهرستان که شامل حصیربافی و نساجی سنتی می‌شود نیز انجام می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: همچنین تولید سرامیک و میناکاری در بخش مرکزی روستای هراران راه‌اندازی شده و در حال بهره برداری است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: در آینده نزدیک طرح زیاد داریم که البته نیاز به بودجه است امیدواریم مسئولان نگاهی ویژه داشته باشند تا بتوانیم در راستای توسعه صنایع دستی گام‌های موثری برداریم.
وی اضافه کرد: پاساژی برای فروش صنایع‌دستی وجود دارد اما از آن جا که زیرزمینی بوده و تبلیغ این مجموعه زیاد گسترده نیست از حضور گردشگران بی بهره مانده است؛ گر بازارچه نزدیک به مکان‌های تاریخی قرار گیرد، دسترسی گردشگر آسان‌تر بوده و فروش صنعت گر بالاتر است.
جعفری در بیان دیگر مشکلات این قشر گفت: ادارات مرتبط جهت صادر کردن مجوز آموزشگاه به صنعتگران بسیار سخت‌گیرانه عمل می‌کنند؛ همچنین در نظر گرفته نشدن اعتبار جهت تسهیلات به صنعتگران نیز از جمله مشکلات فعالان حوزه صنایع دستی است.
پای درد و دل این صنعتگران که بنشینی می‌بینی درد و دلشان یکی دو تا نیست و باب گلایه همچنان باز است. با توجه به اینکه قدمت چندین و چند ساله ایران کهن و هنرهایی که نیاکان ما به ارث گذاشتند روز به روز به سمت فراموشی می‌روند باید هوای کسانی که با چنگ و دندان تاریخ و هنر این مرز و بوم را نگه می‌دارند بیشتر داشت تا به خاطر مشکلات معیشتی دل از این هنر نکنند.
طبق مشاهدات ما هم مسئولین میراث فرهنگی شهرستان بم از این وضعیت گلایه‌مند هستند هم صنعتگران؛ پس چه کسی باید مشکلات این قشر از جامعه را حل کند؟ شاید مسئولین هم در هزارتوی مشکلات هنرمندان گم شدند!
