سال نو فرا رسیده و تصمیم داریم در روزهای باقی مانده از تعطیلات نوروز برخلاف سالهای گذشته یک شهرستان را برای مسافرت انتخاب و به آنجا سفر کنیم.
خانوادگی تصمیم میگیریم سفری به جنوب کرمان و شهرستان باستانی جیرفت داشته باشیم. به همین دلیل سعی داریم بیشتر این شهرستان را بشناسیم و قبل از سفر مناطق تاریخی و گردشگری را شناسایی میکنیم.
بعد از خوردن صبحانه به سمت شهرستان جیرفت حرکت میکنیم. بعد از حدود ۲.۵ تا ۳ ساعت رانندگی وارد شهر جیرفت میشویم. بوی بهار نارنج به مشاممان میرسد و حس و حال خوبی پیدا میکنیم.
در بدو ورود از کانکسهای نوروزی بروشوری از مناطق گردشگری را دریافت میکنیم که روی آن نوشته شده به هندوستان کوچک ایران، شهر چهار فصل و مرکز تمدن و خاستگاه خط جهان خوش آمدید.
تصمیم داریم ابتدا از منطقه باستانی کنار صندل و از تمدن «ارت» دیدن کنیم. به سوی این منطقه حرکت میکنیم و بعد طی کردن ۲۵کیلومتر مسافت به دو تپه در شمال و جنوب روبهرو میشویم، تپه کنار صندل جنوبی ۱۳۰۰ متر با تپه شمالی فاصله دارد. مقدار کمی از این تپهها کاوش شدهاند و آثار با ارزش از این مکان بهدست آمده است که تاریخ را دگرگون کرده است.
در ابتدای ورود به این منطقه باستانی با تعدادی از مسافران نوروزی روبهرو میشویم که یک راهنما در حال توضیح دادن است که چگونه این منطقه کشف شده است. به سمت او کشیده میشویم و به توضیحات این راهنما گوش میدهیم. او میگوید: قدمت این منطقه به حدود ۹۰۰۰ سال پیش(۷۰۰۰ سال پیش از میلاد) بازمیگردد.این تمدن قدیمیترین تمدن کشف شده در جهان است و تا قبل از تمدن جیرفت قدیمیترین تمدن به ۵۰۰۰ سال پیش بر میگشت ولی امروزه میدانیم که تمدن جیرفت با ۹۰۰۰ سال قدیمیترین تمدن جهان است.
وقتی باران پرده از اسرار سرزمین کهن جیرفت برمیدارد
وی ادامه میدهد: سال ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹مردم در شهرستان جیرفت و کل جنوب کرمان با خشکسالی روبهرو شده بودند. سال ۱۳۸۰ بارانهای سیلآسایی در منطقه بارید و خاک تشنه این منطقه را سیراب کرد و باران خاک را شست و پرده از اسرار هزاران ساله این سرزمین برداشت.
این راهنمای تور بیان میکند: یک روز یکی از روستاییان بعد از بارندگیها از کنار حاشیه هلیلرود عبور میکرد که با ظرفی به شکل سنگ روبه روشده و با بیرون آوردن آن از زیر خاک به اشیا تاریخی برخورد میکند.
وی تصریح میکند: این خبر موجب هجوم روستاییان و دیگر افراد و کندن منطقه شد و آثار فراوان تاریخی این منطقه به قیمت بسیار بسیار ناچیزی توسط قاچاقچیان آثار عتیقه خریداری و به خارج از کشور فرستاده شد.
راهنمای تور در جواب یکی از بازدیدکنندگان که از او پرسید زمانی که این خبر در شهر پخش شد از سوی مسؤولان در این زمینه عکسالعملی صورت گرفت؟ گفت: متاسفانه هیچ عکسالعملی صورت نگرفت و آثار تاریخی زیادی که هویت مردم این منطقه بودند به غارت رفت و در حراجیهای کشورهای مختلف به فروش رسید و در موزههای آنها این آثار به نمایش گذاشته شد که خوشبختانه با رایزنیهای صورت گرفته مسؤولان کشور و وزارت خارجه با برخی از این کشورها تعدادی از این آثار به کشور باز گردانده شد و در موزه ملی در تهران و برخی دیگر در موزه باستانشناسی جیرفت در معرض دید گردشگران قرار دارند.
وی ادامه میدهد: در اواخر سال ۱۳۸۰ و اوایل سال ۱۳۸۱ با ورود رسانهها، دوستداران میراث فرهنگی و مسؤولان از غارت این آثار تا حدودی جلوگیری شد. راهنمایی تور ابراز داشت: در پاییز سال ۱۳۸۱تا ۱۳۸۳ حفاریهای علمی در این منطقه به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده شروع شد .
این راهنمای تور میافزاید: با توجه به یافتههای باستانشناسی مشخص شد که جیرفت یا همان هلیلرود،از تمدن غنی، معابد، کاخهای سلطنتی و کارگاههای صنعتی زیادی برخوردار بوده و آثار تولید شده در این منطقه به نقاط پیشرفته آن زمان صادر میشده و نقش پررنگی در شکلگیری فرهنگهای پیش از تاریخ و تمدنهای غنی و شکوفای دوران تاریخی داشته است.
این تورگردان تصریح میکند:دو تپه اصلی کُنار صندل شمالی و جنوبی، گورستان محطوط آباد و گورستان سلطنتی مکانهایی بودند که بیشترین تحقیقات توسط باستانشناسان در این مناطق انجام شده است.
وی میگوید: در حفاریهای صورت گرفته در این منطقه اشیایی از جنس فلزی، سفالی، مرصعکاری، سنگی و … کشف شده است که نشان میدهد که جیرفت اولین مرکز تمدن جهان است.
وی بیان میکند: طی شش دوره حفاری در این تپهها چهار لوح نمونههایی از خط بر روی گل رس پیدا شده، که به خطی هندسی روی آنها مطالبی نوشته شده و هنوز این مطالب توسط خط شناسان جهان رمزگشایی نشده است و با پیدا شدن اینلوحهای خطی نشان میدهد که مرکز پیدایش خط در جهان تمدن جیرفت یا همان تمدن ارته بوده، نه خط میخی در بینالنهر ین.
هرچند تا قبل از پیدایش این لوحها، خط میخی بهعنوان اولین و قدیمیترین نوع خط نوشتاری جهان بهحساب میآمد که زادگاه آن بین النهرین بوده است.
به همراه اینگروه به سمت تپه شمالی کنار صندل حرکت میکنیم. راهنمای تور در مورد کاوش های انجام شده بر روی این تپه میگوید: یک بنای خشتی وسیع و باشکوه از این منطقه بهدست آمد که در طی شش فصل حفاری حدود هفتهزار متر مربع از این سازه غولآسا نمایان شده است واین بنا سازهای پلکانی دارد که شباهتهایی به زیگورات بینالنهرین داشته و از نظر زمان ساخت تا حدودی جلوتر از زیگورات بینالنهرین بوده و از نظر مساحت نیز از آن بزرگتر و وسیعتر است و ابعاد سکوی اول ۳۰۰ در ۳۰۰ متر و ابعاد سکوی دوم ۱۵۰ در ۱۵۰ متر است.
بعد از این توضیحات و مشاهده آثار حفاری شده به سمت تپه کنار صندل جنوبی حرکت میکنیم.این تپه در فاصله ۱۳۰۰ متری از تپه کنار صندل شمالی واقع است و بعد از حفاریهای انجام شده در این تپه بقایای دژ عظیمی پیدا شده که احتمالا مقر فرمانروایی پادشاه این منطقه بوده است.
این دژ بر بلندای تپه باستانی کهنتری به ارتفاع دهمتر ساخته شده و امروزه ۱۱ متر از این بنا باقی مانده است بعد از توضیحات مفصل راهنمایی تور چیزی که بیشتر از همه من را آزار میداد این بود مدتهای زیادی از کارهای کارشناسی برای بیرون آوردن کامل این تمدن میگذرد و این منطقه بدون حفاظت درست و اصولی از قسمتهای اکتشافی به حال خود رها شده و بر اثر باد و باران، فرسایش خاک و رفتن غیر اصولی گردشگران برای دیدن این مناطق موجب تخریب و از بین رفتن این بناهای اکتشافی شده است.
امیدواریم هرچه زودتر شاهد ادامه کاوش تمدن جیرفت و یا همان تمدن ارت باشیم و مسؤولان در این زمینه خبرهای خوشی به مردم این مناطق بدهند.
یکی از دغدغههای مردم و دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری منطقه و استان انجام نشدن حفاری برای خارج کردن تمدن مردم این منطقه از زیر خروارها خاک است.