در حالی که تسهیلات قرض‌الحسنه در سیاست‌های کلان اقتصادی کشور به‌عنوان ابزاری برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و تحریک تقاضای اجتماعی تعریف شده‌اند، گزارش‌های میدانی از شهرستان جیرفت نشان می‌دهد که این ابزار حمایتی در عمل به کالایی قابل معامله در بازارهای غیررسمی تبدیل شده است.
بر اساس گزارش‌های مردمی، اکثر شعب بانک‌های عامل، به‌طور رسمی یا غیررسمی، پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه مانند کارگشایی، ازدواج ، فرزند آوری، خرید کالا و غیره را متوقف کرده‌اند. در عین حال، در برخی از این بانک‌ها، فرآیند “امتیازگیری” برای دریافت وام به‌صورت غیررسمی ادامه دارد که متاسفانه به بازار سیاه تبدیل شده است.
تبدیل امتیاز وام به کالای دلالی
شهروندان متضرر از این وضعیت گزارش داده‌اند که امتیاز دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه در بازارهای دلالی شهر به‌صورت گسترده خرید و فروش می‌شود. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده، هر میلیون تومان از سقف تسهیلات (مثلاً ۱۰۰ میلیون تومان) با قیمتی بالغ بر ۳۰۰ هزار تومانبه صورت “پیش‌پرداخت امتیاز” معامله می‌شود. بدین ترتیب، برای دریافت یک وام ۱۰۰ میلیون تومانی، شهروندان مجبورند تا سی میلیون تومان به‌عنوان “هزینه امتیاز” به دلالان پرداخت کنند.
این وضعیت نه‌تنها باعث افزایش بار مالی بر دوش مردم فقیر و متوسط شده، بلکه به نوعی، امتیازات مردمی و دولتی را به کالای تجاری تبدیل کرده و زمینه‌ساز رانت‌بازاری و فساد مدیریتی در سیستم بانکی شده است.
شکایت خانواده‌های جوان و والدین طرح فرزندآوری
خانواده‌های جوان و زوجین تازه ازدواج کرده که تحت طرح‌های حمایت از فرزندآوری و ازدواج آسان قرار دارند، از طولانی‌شدن فرآیند پرداخت تسهیلات و عدم شفافیت در اعطای امتیازها شدیداً گلایه دارند.
بسیاری از آن‌ها ماه‌هاست در صف دریافت وام ایستاده‌اند، اما بدون هیچ پاسخ قطعی از سوی بانک‌ها، تنها شاهد افزایش صف‌ها و دلال‌زدگی در اطراف شعب بانکی هستند.یکی از شهروندان که نامش درخواست شده بود، گفت: ما با امید به کمک دولت برای شروع زندگی، ازدواج کردیم، اما حالا برای گرفتن یک وام قرض‌الحسنه، باید ماه‌ها در صف انتظار بایستیم.
افزایش ازدحام و صف‌کشی در بانک‌ها
در برخی از بانک‌هایی که فرآیند امتیازگیری انجام می‌شود، شاهد تجمع‌های گسترده و صف‌های طولانی از شهروندان هستیم. این صف‌ها نه به دنبال دریافت وام، بلکه برای ثبت‌نام در لیست “امتیاز” تشکیل می‌شوند.
بسیاری از مردم، پول‌های نقدی را به‌عنوان پیش‌پرداخت به دلالان می‌دهند، بدون اینکه هیچ فیش یا سند رسمی دریافت کنند.نیاز به پاسخگویی و بازرسی فوریاین وضعیت نه‌تنها اعتماد عمومی به سیستم بانکی را تضعیف کرده، بلکه زمینه‌ساز بحران اجتماعی در میان جوانان و خانواده‌های کم‌درآمد شده است. مردم خواستار بازرسی فوری از شعب بانک‌های جیرفت، شناسایی دلالان و مسئولان سوءاستفاده‌کننده و همچنین بازگشت شفاف و عادلانه فرآیند پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه هستند.
در حالی که دولت بر حمایت از خانواده، جوانان و افزایش نرخ باروری تأکید دارد، اجرای نامناسب این طرح‌ها در سطح محلی، اهداف بلندپروازانه را با شکست مواجه می‌کند. شهروندان جیرفت از مسؤولان نظارتی استان بالاخص سازمان بازرسی استان و بانک مرکزی می‌خواهند تا با نظارت دقیق و اجرای شفاف، از تبدیل تسهیلات مردمی به بازار دلالی جلوگیری کنند.
